การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการคือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดขณิกวาทในปรัชญามหายาน 2) เพื่อศึกษาแนวคิดขณิกวาทในปรัชญามาธยมิก และ 3) เพื่อวิเคราะห์แนวคิดขณิกวาทในปรัชญา  มาธยมิก การวิจัยนี้ เป็นการวิจัยในเชิงเอกสาร (Documentary Research) โดยการเก็บข้อมูลจากเอกสารปฐมภูมิและเอกสารทุติยภูมิ แล้วจึงนำข้อมูลนั้นมาพรรณาวิเคราะห์

             ผลการวิจัยพบว่า

            1. แนวคิดขณิกวาทในปรัชญามหายาน นั้นมีแนวคิดที่แตกต่างกัน คือ ไวภาษิกะ มีแนวคิดว่า องค์ประกอบพื้นฐานของโลกและชีวิตคือ ธรรม นิกายเสาตรานติกะ เชื่อว่าความจริงมีสองอย่างคือวัตถุกับจิตใจ ทุกอย่างอนิจจัง ไม่เที่ยงทั้งภาวะและอภาวะ โลกและชีวิตคืออนุกรมแห่งความเปลี่ยนแปลง นิกายโยคาจาร คำว่าโยคาจาร แปลว่า การปฏิบัติโยคะหรือบำเพ็ญเพียร เป็นการควบคุมร่างกายและจิตใจโดยการทำสมาธิ นิกายมัธยมิก นิกายแห่งทางสายกลาง ตั้งขึ้นในพุทธศตวรรษที่ ๗ ท่านคุรุนาคารชุนเป็นผู้ก่อตั้ง โดยได้อรรถาธิบายพุทธมติ ด้วยระบบวิภาษวิธี 

            2. ขณิกวาทในปรัชญามาธยมิก คือแนวคิดของความเปลี่ยนแปลงในทุกสรรพสิ่งเกิดดับทุกขณะ ตามลำดับความสืบทอดแห่งเหตุปัจจัยที่แท้จริง เรียกว่าสันตานวาท (ทฤษฎีว่าด้วยความสืบเนื่อง) ทุกสรรพสิ่ง หรือแม้แต่จิตเพียงอย่างเดียวเป็นขณิกะ พระนาคารชุนได้สร้างหลักทฤษฎีเกี่ยวกับศูนยตาขึ้น เพื่อที่จะอธิบายหลักปจจยการ และอนัตตา ด้วยวิภาษวิธีให้ถึงแก่นแท้ตามหลักปฏิจจสมุปบาท 
สู่จุดมุ่งหมายสูงสุดคือ นิรวาณ 

           3. วิเคราะห์แนวคิดขณิกวาทในปรัชญามาธยมิกนั้นแสดงให้เห็นว่า สิ่งต่างๆทั้งวัตถุและจิตล้วนแต่ดำเนินไปตามเหตุปัจจัยในแต่ละขณะ ทุกสรรพสิ่งต้องเปลี่ยนแปลงไปเป็นกระแส ไม่มีอะไรคงทนถาวรอยู่ได้แม้ชั่วขณะเดียว (ขณิกทัศนะ) สิ่งทั้งหลายล้วนอาศัยซึ่งกันและกันตามเหตุตามปัจจัย (ปฏิจจสมุปบาท) ธรรมชาติของสรรพสิ่งก็เพียงความว่างเปล่า การเข้าถึงขณิกวาทคือการเข้าถึงซึ่งความไม่ประมาทในการดำเนินดำรงอยู่อย่างมีสติ ระลึกรู้ในทุกขณะรวมถึงการรู้แจ้งขณิกทัศนะอย่างถูกต้องนั้นต้องอาศัยภาวนามยปัญญาพิจารณาให้เห็นสิ่งต่างๆ ตามความเป็นจริง จนถึงสภาวะของความว่าง คือว่างจากกิเลสตัณหา และว่างจากการพรรณนาความจริงขั้นปรมัตถ์ สู่ความหลุดพ้นสูงสุด คือ (นิรวาณ)

The aims of this dissertation were: 1) to study the concepts of momentariness in Mahayana philosophy; 2) to study the concepts of momentariness in Madhyamika philosophy; 3) to analyze the concepts of momentariness in Madhyamika philosophy. This documentary research was conducted through the study of its primary and secondary sources before the obtained data were interpreted by the descriptive analysis. 

             The research results were as follows: 

             1. The concepts of Momentariness in Mahayana philosophy is differentiated as Vaibhāṣika has an idea that the basic components of the world and life is the dhamma; Sautrāntika believes in two truths: material and mental one and all of them are impermanent in terms of status and non-status; world and life is a series of changes. In Yogācāra sect, ‘yogācāra’ meaning ‘the practice of the yoga or practitioners) refers to the controlling of body and mind in meditation. Madhyamika is the sect of the middle path established in the 7th Buddhist Century by Nagarjuna with his explanation of Buddhist resolution by dialectic methods. 

             2. The concepts of Momentariness in Madhyamika philosophy is the idea of changes in all kinds of things in every moment in respective orders in the continuity of the causes and factors called ‘Santānvāda (theory of continuity), all things and even mind is momentariness. Nagarjuna creates the theory related to emptiness to explain the essence’s principles of interdependences and selflessness through the dialectic method according to the principles of Dependent Origination to the achievement of Nirvana. 

           3. Based on the analysis of the concepts of Momentariness in Madhyamika philosophy, it is suggested that all material and mental matters are carried out based on the causes and factors in each moment. All kinds of thing changes in the stream line and nothing is permanent even in a short moment (momentariness perspective). All kinds of things are mutually depended based on the causes and factors. The nature of all kinds of things is just empty. The attainment of the momentariness is the attainment of carelessness in living with consciousness in each moment and truly realizing the momentariness with wisdom of mental cultivation to consider the reality of all things as the emptiness conditions of desire and delusion and emptiness of the ultimate description to the highest salvation as Nirvana